در اينجا لازم است پيش از آنكه درباره ي قبه ي حمرا و يا قبه ي خاكي رنگ- كه در متن عربي خطبه ي مذكور آمده است- سخني بگوئيم, نخست نظريه يكي از دانشمندان را كه در اين راه باره ابراز داشته است بازگو نمائيم و سپس به تحقيق و بررسي جمله ي مزبور بپردازيم تا معلوم شود كه منظور اميرمؤمنان عليه السلام از بنا شدن قبه ي خاكي رنگ در بيان سرخ چه مي باشد؟
مرحوم ناظم الاسلام كرماني در كتاب علائم الظهور صفحه ي 127 كه در سال 1329 هجري به چاپ رسيده طي علائمي كه در آن كتاب تحت عنوان (قبه ي حمراء) آورده است چنين مي نويسد:
يكي از علامات, بنا شدن قبه ي حمراء است, و ظاهرا مراد از حمراء قبه ي طلاي هر يك از مشاهد مشرفه ائمه ي طاهرين عليهم السلام در عراق است در كتاب كفايه از حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام روايت كرده است كه آن حضرت بعد از ذكر جمله اي از علائم ظهور حضرت حجت - عجل الله تعالي فرجه- و آمدن پادشاهان بني شيصبان, كه سلاطين و خلفاء عباسي باشند از بناي عاليه اي در بغداد خبر داد و فرمود: كه قبه ي خاكستري رنگ در بيابان بنا مي شود سرخ رنگ, و در عقب آن (قائم به حق) در ميان اقاليم, مانند ماه درخشنده در ميان ستارگان (فروزان) نقاب غيبت را از روي خود برمي دارد.
و احتمال قريب دارد كه مراد به اين قبه, همان قبه ي مباركه ي (عسكريين) كه در بيابان واقع شده است باشد, زيرا كه (سر من رأي) يعني: سامراء, اطراف آن تا چند فرسخي آن بيابان و خالي از آبادي است, و سابقا, اين قبه ي عسكريين از كاشي بود, و مانند خاك و خاكستر بي رنگ بنظر مي آمد و در زمان ناصرالدين شاه قاجار, آن قبه كاشي را طلا-كاري- كردند.
مؤلف گويد: گرچه احتمالي كه ناظم الاسلام كرماني در مورد (قبه ي حمراء) داده است احتمال خوبي است ولي اين احتمال از چند جهت مردود, و قابل اشكال است, زيرا:
◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►
اولا: مشكلي كه بر سر راه اين احتمال وجود دارد اين است كه: الفاظ و عبارات خطبه ي لؤلؤه ي حضرت امير عليه السلام در كتابهايي كه نقل شده است بصورت مختلفي نقل گرديده و از آن معاني متفاوتي به دست مي آيد.
◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►
و ثانيا: اصل خطبه كه در كتاب (كفايه) آمده است به قدري نسخه بدل دارد كه براي يك انسان متتبع و پژوهشگر بسيار مشكل است كه بتواند صحيح آن را از ناصحيح و درست را از نادرست تشخيص دهد.
از باب مثال: در كتاب كفايةالاثر در عبارت متن عربي خطبه ي آن چنين نوشته شده است (و تعمل القبة الغبراء ذات الغلات الحمراء) و در پاورقي آن بجاي (غلاة) كلمه ي ( فلات) آورده است.
در بحارالانوار ج 36 ص 354 و هم چنين جلد 52 ص 268 كه مرحوم مجلسي - عليه الرحمه - آن را از همان كتاب (كفايه) نقل نموده عبارت عربي خطبه را اينگونه آورده است: (و تعمل القبة الغبراء ذات الفلات الحمراء). و در مقابل, مرحوم سيد بن طاووس در كتاب الملاحم و الفتن آنگونه كه ملاحظه نموديد و ثمة [و تمت] الفتنة الغبراء و القلادة الحمراء نوشته شده است كه معناي اين عبارت, با عبارت كتاب كفايةالاثر و هم چنين عبارت بحارالانوار كاملا متفاوت است.
ولي در عين حال: اگر بخواهيم لااقل يكي از دو عبارت خطبه را كه در بحار و كفايه و الملاحم و الفتن سيد بن طاووس آمده است بپذيريم, و جز اين هم چاره اي نيست كه حداقل بايد يكي از آن دو عبارت را پذيرفت باز هم اين دو عبارت كاملا با هم تفاوت دارد.
زيرا: بگفته ي صاحب كتاب مهدي منتظر اگر عبارت اول صحيح باشد, مراد (از قبه ي غبراء) قبه اي است كه بايد در بغداد باشد نه در سامراء, و در اين صورت بنا بگفته ي نويسنده ي كتاب مهدي منتظر اين قبه در چند سال پيش در بغداد ساخته شد, و آن مقبره ي فيصل اول پادشاه عراق است كه آنرا در زمين سرخ رنگي ساختند و رنگش خاكي و خاكستري است. " 1 ".
و اگر عبارت دوم, يعني: عبارت سيد بن طاووس درست باشد, پس آن اشاره به فتنه ي آخر و جنگ جهاني است.
بنابراين بسيار بعيد بنظر مي رسد كه احتمال ناظم الاسلام كرماني درست باشد,
◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►
پاورقي
1- مهدي منتظر ص 117
◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄◄►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►►
زيرا با صرف نظر از مطالب ياد شده, بطوري كه از سياق عبارت خطبه پيداست و بر اشخاص محقق و متتبع نيز مخفي نيست اميرالمؤمنين عليه السلام در اواخر خطبه به ذكر علائم نزديك بظهور پرداخته است نه علامات عامه, و روي اين حساب به نظر نگارنده همان عبارت مرحوم سيد بن طاووس عليه الرحمه, كه نوشته است و ثمة الفتنة الغبراء يعني: پس از آن فتنه ي تيره و غبارآلود كه كنايه از جنگ و آشوب و فتنه جهانگير است, از همه ي عبارتهاي ديگر بهتر و صحيحتر است.نهايت چيزي كه ممكن است گفته شود اين است كه: مرحوم مجلسي عليه الرحمه, عبارت خطبه را و تعمل القبة الغبراء نوشته اند جوابش اين است كه:
مرحوم علامه مجلسي (رضوان الله عليه) هدفش از ذكر خطبه تنها بخاطر ذكر علامات و محفوظ ماندن آن بوده است و لذا با اينكه عادت ايشان اين بوده است كه معمولا بعد از نقل هر حديث و يا روايت به توضيح و تشريح آن مي پرداخته اند, در عين حال در مورد قبه ي غبراء و بيابان سرخ هيچگونه اظهار نظري نفرموده و پيرامون آن هيچ توضيحي نداده اند.
از اينجا فهميده مي شود كه نظر آن مرحوم در مورد اين جمله اين بوده است كه اين مطلب, بعدها محقق مي شود, و از اينرو چيزي نفرموده اند